Plato’s allegorie van de grot.
De meeste mensen hebben wel eens van Plato gehoord, maar ken je ook Plato’s allegorie van de grot? Een allegorie is overigens een symbolische voorstelling waarbij een idee of abstract begrip wordt verbeeld door één of meer personificaties, personen en concrete zaken. Een allegorie maakt dus een idee of abstract begrip zichtbaar. Het woord ‘allegorie’ komt uit het Grieks en betekent ‘anders spreken’.
In de allegorie van de grot schets Plato het beeld van een grot waarin mensen van kinds af aan verblijven en zegt dat dat “de wereld van het zien (waar hij iedereen en ook zichzelf onder schaart) een gevangenis is”. Hiermee wil hij zeggen dat het zien van de mens begrensd is, dat de mens een kokerblik heeft, een gekleurde bril op, bevooroordeeld kijkt en niet ziet wat hij ziet, maar ziet wat hij denkt dat hij ziet. De mens kijkt niet onbevangen, maar door een filter van zijn meningen, overtuigingen, belangen en opgedane ervaringen uit zijn verleden heen. Of zoals Herman Hesse dat ooit verwoordde: “Onzuiver en misvormd is de blik vanuit het willen. Pas als wij niets meer willen, pas als ons kijken zuivere beschouwing wordt, opent zich het wezen der dingen, de schoonheid.” Onderstaande tekst zal dit verduidelijken.
Wanneer ik een bos bekijk, dat ik kopen, pachten, omhakken kan, waarin ik wil jagen, dat ik met een hypotheek belasten wil, dan zie ik niet het bos, maar alleen wat met mijn willen, met mijn plannen en zorgen, met mijn portemonnee te maken heeft. Dan bestaat het uit hout, het is jong of oud, gezond of ziek. Wanneer ik er echter niets van wil en zo maar gedachteloos diep in het groen staar, dan pas is het bos, is het natuur, is het mooi, geeft het verwondering.” Maar met hun gekleurde bril op ziet de mens niet de ongedeelde werkelijkheid, maar een in door hemzelf in dingen — die hij allemaal benoemd heeft — verdeelde werkelijkheid, waarvan hij geen deel uitmaakt, maar waar hij tegenover staat en die hij als een toeschouwer bekijkt. De schaduwen die de grotmens ziet is die gereduceerde werkelijkheid.
En zo zit de mensheid gevangen in haar door haarzelf geconstrueerde onderwereld waarin iedereen aanvankelijk gedwongen wordt een rol te spelen, die hij leert als zijn bestemming te zien, waaraan hij zin geeft en zelfs daarvan op gegeven moment overtuigd raakt. Blinden die blinden leiden en die eraan gewend waren geraakt de ‘medegevangene’ te prijzen die het snelst ziet welke schaduw er voorbij trekt. Herken je dit? Worden in deze wereld ook niet de mensen geprezen die de schijnwerkelijkheid knap weten te duiden? Filosofen, wetenschappers en andere deskundigen die met hun kokerblik of paradigma knappe theorieën bedenken of uitvindingen doen, waarmee het interieur van de grot veranderd kan worden. Er is een hele vermaakindustrie ontstaan, die het leven in de grot wat opleukt, maar er zijn ook ruzies en oorlogen tussen mensen en naties onderling die de schaduwen op een andere manier duiden en denken dat zij gelijk hebben.
Maar iemand die ooit de echte werkelijkheid heeft aanschouwd, die ontsnapt is uit de grot, doordat hij zich losgemaakt heeft van “het systeem,” zijn hoofd leeggemaakt, zijn bril afgezet heeft, al zijn aangeleerde meningen als zinloze ballast heeft doorzien, ervaart en beseft dat hij deel uitmaakt van het Al, de ongedeelde werkelijkheid en als hij dan de grotbewoners en hun bezigheden aanschouwt is hij “nog liever een arme dienstknecht van een arme baas, en verdraagt liever alles dan te denken en te leven zoals zij.” De bestemming van de mens is vrij en autonoom te zijn en niet zijn leven in een grot te slijten en er pas op zijn sterfbed achter te komen dat hij niet geleefd heeft zoals hij had kunnen leven.
Het is vanzelfsprekend dat je, om een systeem te doorzien (waar je zelf ook deel van uit maakt), eerst buiten dat systeem moet stappen. Zoals elk sprookje, parabel of gelijkenis, probeert Plato met deze allegorie iets duidelijk te maken en eigenlijk is de boodschap heel eenvoudig. Feitelijk wordt de vraag gesteld of we als mensen wel helder kijken, zien wat ze zien. En komt tot de conclusie dat dat niet het geval is. Bron
Vermoed jij dat je nog grotendeels in de ‘grot’ woont en wil jij de eerste stap zetten op weg naar een vrij en autonoom leven? Stuur me dan een berichtje. Ik ontmoet je graag.
Hartelijke groet,
René Bussink
www.renesans.nl
Hieronder een filmpje waarin de allegorie van Plato (enigszins gedateerd) wordt verbeeld.
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=un-t0f0IFfo]